Muzeum Okręgowe w Sieradzu działa na podstawie Ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tj. Dz.U. z 2017 r., poz. 862 ze zm.) oraz Ustawy z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (tj.Dz. U. z 2017 r., poz. 972 ze zm.).

Zgodnie z powyższymi aktami Muzeum Okręgowe w Sieradzu jest instytucją, nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami.

Przedmiot działalności i kompetencje

Muzeum Okręgowe w Sieradzu jest instytucją kulturalną Powiatu Sieradzkiego nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest trwała ochrona dóbr kultury, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami. Od roku 1937 czyli od momentu powstania  Muzeum w Sieradzu do zbiorów trafiają eksponaty związane z historią miasta i regionu. Wartym zaznaczenia jest fakt, że początki muzealnictwa regionalnego w sieradzkim  sięgają drugiej połowy XIX w. kiedy to z inicjatywy lekarza dr Józefa Stanisławskiego w roku 1883, zorganizowano pierwszą wystawę „starożytności”.

Cele i zadania

1. Muzeum jest instytucją kultury, do której zadań należy gromadzenie, przechowywanie, konserwowanie, opracowywanie i udostępnianie zabytków z zakresu: archeologii, etnografii, sztuki, historii, archiwaliów, militariów, numizmatyki i przedmiotów kultury materialnej.
2. Muzeum prowadzi badania naukowe i działalność oświatową w zakresie wymienionych dyscyplin, a także edukację społeczną za pośrednictwem wystaw, publikacji i innych działań dla potrzeb budowy tożsamości narodowej oraz popularyzacji sztuki i współdziała w upowszechnianiu nauki i sztuki z instytucjami, organizacjami i stowarzyszeniami o podobnych celach.
3. Zakres działania Muzeum obejmuje w szczególności:
   • gromadzenie zabytków i materiałów dokumentacyjnych w zakresie dyscyplin wymienionych oraz zapewniania właściwych warunków ich ekspozycji dla zwiedzających;
   • inwentaryzowanie, katalogowanie i naukowe opracowanie zgromadzonych muzealiów i materiałów dokumentacyjnych oraz archiwizowanie materiałów z wydarzeń muzealnych;
   • uzupełnianie i powiększanie istniejących zbiorów przez nowe nabytki pozyskane drogą zakupów, darowizn od osób prywatnych oraz przekazów od instytucji i zapisów;
   • przechowywanie zgromadzonych muzealiów w warunkach zapewniających im pełne bezpieczeństwo i magazynowanie ich w sposób dostępny dla celów naukowych;
   • zabezpieczanie i konserwację muzealiów i w miarę możliwości zabezpieczanie stanowisk archeologicznych;
   • organizowanie i prowadzenie badań terenowych, prac wykopaliskowych oraz nadzorów archeologicznych;
   • organizowanie wystaw stałych, czasowych, okolicznościowych i objazdowych w swojej siedzibie i poza nią;
   • prowadzenie działalności oświatowej i popularyzatorskiej w zakresie dziedzictwa kulturowego;
   • udostępnianie zbiorów do celów naukowych i oświatowych;
   • publikowanie katalogów, przewodników wystaw, wyników badań oraz wydawnictw popularnonaukowych z zakresu swojej działalności;
   • popieranie i prowadzenie działalności artystycznej i upowszechniającej kulturę.

Muzeum współpracuje w działalności podstawowej, w szczególności naukowej i oświatowej z innymi muzeami w kraju, instytucjami kultury i placówkami oświatowymi w mieście i powiecie sieradzkim.

Tryb działania

Muzeum Okręgowe w Sieradzu działa w sposób zapewniający szeroki dostęp dla zwiedzających muzeum oraz dla osób korzystających z oferty popularyzującej historyczny dorobek Sieradza i regionu.

1. Muzeum Okręgowe w Sieradzu prowadzi działalność kulturalną udostępniając zabytki zwiedzającym w ramach wystaw stałych, wystaw czasowych oraz przygotowując bogatą ofertę popularyzującą historię w imprezach plenerowych, lekcjach muzealnych, warsztatach historycznych, sesjach, spotkaniach tematycznych.
2. Sale wystawiennicze udostępniane są dla zwiedzających w trzech obiektach:  Muzeum w Sieradzu przy ulicy Dominikańskiej 2 oraz oddziałach : Muzeum Walewskich w Tubądzinie oraz Sieradzkim Parku Etnograficznym w Sieradzu.
3. Zgodnie z przepisami ustawy o muzeach instytucja pobiera opłaty za zwiedzanie, a w jednym dniu tygodnia tj. we wtorki  wstęp na wystawy stałe jest nieodpłatny.
4. Muzeum może w granicach prawa pobierać opłaty za swe pozostałe usługi oraz wydawnictwa a wpłaty przeznaczać na cele statutowe, na działalność kulturalną.
5. Muzeum może prowadzić, jako dodatkową, działalność gospodarczą, a pozyskane pieniądze przeznaczać na działalność statutową.
6. Muzeum Okręgowe w Sieradzu prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.
7. Podstawę działalności stanowi roczny plan działalności instytucji, zatwierdzany przez Dyrektora.
8. Muzeum Okręgowe w Sieradzu jest finansowane z budżetu Powiatu Sieradzkiego a także z dochodów własnych, darowizn, dotacji celowych i z innych źródeł.